Skutki zmian klimatu. Czy jesteśmy na to przygotowani?
Problem zmian klimatu jest aktualnie wymieniany jako jeden z najpoważniejszych zagrożeń życia na Ziemi. Skutkami ocieplania się klimatu jest m.in. wzrost występowania groźnych zjawisk pogodowych.
Klimat Polski wykazuje od końca XIX wieku systematyczną tendencję do wzrostu temperatury powietrza, natomiast opady nie wykazują jednokierunkowych tendencji, jednak w ostatnim okresie są bardziej gwałtowne, krótkotrwałe i niszczycielskie. Jednocześnie zanikają opady poniżej 1mm/ dobę. Najwyższe sumy opadów atmosferycznych przypadają na miesiące letnie i w tym okresie są 2-3 krotnie większe niż zimą, a w Karpatach nawet 4 razy wyższe. Deszcze nawalne (opady atmosferyczne o natężeniu powyżej 2 mm/min.) zdarzają się od kwietnia do września, z największą częstotliwością w lipcu i wiążą się często z burzami. Jako ewenement i zdarzenie pokazujące silną dynamikę zmian w strukturze opadów są dane dla lipca 2011 roku, w którym miesięczne sumy opadów w całym kraju przekroczyły normy opadowe nawet o 400%. Z kolei utrzymujące się ponad 10 dni okresy bezopadowe z niską temperaturą powietrza w zimie przy małej pokrywie śnieżnej oraz wysoka temperatura w okresie wiosenno - letnim przy braku opadów to bezpośrednie przyczyny występowania zjawiska suszy.
W miesiącach od czerwca do sierpnia występują na obszarze Polski trąby powietrzne. Zdarzają się średnio 6 razy w roku, przy czym w ostatnich trzech latach ich częstotliwość wzrosła do 7-20 w roku. Wyniki monitoringu wskazują, że najczęściej zjawiska te występują w rejonie Wyżyny Małopolskiej i Lubelskiej.
Grad występuje najczęściej w maju i czerwcu powodując znaczne szkody w uprawach rolnych. W okresie 2000-2010 można zauważyć spadek liczby dni w z gradem w porównaniu z okresem 1971-1980, jednak Małopolska leży w strefie największego ryzyka wystąpienia tego niekorzystnego zjawiska.
Liczba dni z przymrozkami (spadek temperatury powietrza przy gruncie poniżej 0 st. C przy średniej dobowej większej od 0 st. ), występującymi najczęściej późną wiosną i wczesną jesienią waha się od 80 nad morzem do ponad 120 na północno-wschodnich obszarach Polski i ponad 200 w górach.
Zmiany klimatu mają i nadal będą miały duży, zarówno bezpośredni jak i pośredni wpływ na wiele sektorów gospodarki. W rolnictwie zmiany klimatu wpływają pośrednio na fizyczne i biologiczne składniki ekosystemów takie jak: woda, gleba, powietrze i różnorodność biologiczna. Natomiast wpływ bezpośredni wyraża się poprzez zmianę warunków mających wpływ na produktywność upraw. Ze zmianą klimatu zmieniają się również czynniki pośrednio decydujące o plonowaniu roślin, takie jak wymagania roślin dotyczące uprawy i nawożenia czy występowanie i nasilenie chorób i szkodników roślin uprawnych. Zmienia się również oddziaływanie rolnictwa na środowisko (czynniki erozyjne, degradacja materii organicznej w glebie). Powyższe czynniki mogą wywrzeć duży wpływ na rozwój technologii i organizację produkcji rolnej. Zmiana klimatu może wpłynąć na produkcję zwierzęcą poprzez ograniczenie dostępności zbóż , wpływ na dostępność pastwisk oraz jakość roślin przeznaczonych na pasze. Pod wpływem zmian cyklu opadowego oraz wzrostu temperatury mogą nastąpić zmiany zasięgów rozpowszechniania się chorób i pasożytów przekraczając kontrolowany obecnie poziom bezpieczeństwa dla zwierząt hodowlanych.
Czy jesteśmy przygotowani na skutki wywołane zmianami klimatycznymi?
W dokumencie opracowanym w 2013 roku przez Ministerstwo Środowiska „Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 ’(SPA 2020) określono cele i kierunki działań w procesie adaptacji do zmian klimatu.
W sektorze rolnictwa rekomendowane kierunki działań to:
- Wsparcie inwestycyjne gospodarstw rolnych oraz szkolenia i doradztwo technologiczne uwzględniające aspekty dostosowania produkcji rolnej do zwiększonego ryzyka klimatycznego i przeciwdziałania zmianom klimatu.
- Doskonalenie systemu tworzenia i zarządzania rezerwami żywności, materiału siewnego i paszy na wypadek nieurodzaju.
W sektorze turystyki rekomendowane kierunki działań to przygotowanie nowej oferty turystycznej dla mieszkańców miejscowości turystycznych i turystów w sytuacji zmniejszonej pokrywy śnieżnej i ograniczonego dostępu do wody.
Barbara Górkowska, dn. 23.05.2016 r.
źródło: www.mos.gov.pl, www.klimada.mos.gov.pl