Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne

Najgroźniejsze choroby i szkodniki w ekologicznej uprawie buraka ćwikłowego

fot.: pompi / Pixabay www.pixabay.com

Każdego roku zagrożeniem na plantacjach buraka ćwikłowego są choroby i szkodniki, które, gdy nie są zwalczane, mogą spowodować istotne szkody (10–30%). Podstawą skutecznej ochrony jest znajomość terminów występowania, stopnia zagrożenia oraz metod ich zwalczania.

Najgroźniejsze choroby pod względem gospodarczym to chwościk buraka, mączniak prawdziwy, parch zwykły buraka, zgnilizna twardzikowa.

Szkodniki, które powodują największe straty, to mątwik burakowy, śmietka ćwiklanka, mszyca burakowa, pchełka burakowa.

 

  • CHOROBY W UPRAWIE BURAKA ĆWIKŁOWEGO

 

Chwościk buraka to choroba grzybowa (Cercospora beticola), która staje się aktywna przy ciepłej i wilgotnej pogodzie. W połowie okresu wegetacji na liściach buraka pojawiają się okrągłe, wklęsłe białe plamki otoczone czerwono-brunatną obwódką. W miarę rozwoju choroby, plamy pokrywają znaczną część blaszki. W konsekwencji silnie porażone liście zaczynają żółknąć i usychać. Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla młodych liści (boćwiny), które przeznaczone są na wczesny i późny zbiór (poplony) oraz plantacji nasiennych. U starszych roślin nie powoduje większego zagrożenia, chociaż ze względu na ciągłe wytwarzanie nowych liści, górna część korzenia wydłuża się, co w konsekwencji prowadzi do spadku masy korzeni. Buraki również gorzej się przechowują.

Profilaktyka

Źródłem zakażenia mogą być resztki porażonych roślin pozostawionych na polu w poprzednim roku. Zarodniki zachowują żywotność do 2 lat i mogą być przenoszone wraz z obornikiem (porażone liście zjedzone przez bydło) lub z wiatrem. W zwalczaniu choroby istotne są zabiegi agrotechniczne. Kłębki (nasiona) należy wysiewać zdrowe i zaprawione biologicznymi preparatami. Unikajmy odmian podatnych na tę chorobę. W przypadku, gdy choroba pojawiła się, resztki porażonych liści warto zebrać z pola, a następnie wykonać głęboką orkę. Należy wstrzymać się z uprawą buraków, stosując 4-letni płodozmian.

W uprawach ekologicznych pomocne w zapobieganiu choroby są preparaty zwiększające odporność na choroby grzybowe Grevit 200 SL lub Biosept Active 33 SL, zalecane stężenie to 0,05-0,1%, czyli na 5-10 ml preparatu rozcieńczonego w 10 l wody wystarczy do oprysku od 100 do 200 m² upraw, w zależności od wielkości i zagęszczenia roślin. Z naturalnych preparatów roślinnych zapobiegawczo polecana jest gnojówka z liści skrzypu polnego.

 

Mączniak prawdziwy to choroba grzybowa (Erysiphe betae), która poraża rośliny nawet przy suchej, słonecznej i ciepłej pogodzie w drugiej połowie lata. Na liściach zakażonych buraków pojawia się biały, mączysty nalot po obu stronach blaszki liściowej. Starsze liście pod wpływem choroby żółkną i zamierają, młode mogą ulegać dodatkowo deformacjom. Choroba ogranicza funkcje życiowe roślin, utrudnia im prawidłowe przeprowadzanie fotosyntezy i w efekcie prowadzi do znaczącego spadku plonu.

Profilaktyka

Aby chronić rośliny przed wystąpieniem choroby, nie należy uprawiać buraków w dużym zagęszczeniu. Należy systematyczne opryskiwać uprawy preparatami roślinnymi (np. ze skrzypu, pokrzyw lub czosnku).

Gnojówkę z pokrzywy można przygotować samodzielnie, jak również zakupić gotowy preparat Pokrzywa Wyciąg, w pełni naturalny i bez chemicznych dodatków. Zalecane stężenie ekstraktu z grejpfruta Biosept Active33 to 0,05-0,1%, czyli na 5-10 ml preparatu rozcieńczonego w 10 l wody wystarczy do oprysku od 100 do 200 m² upraw, w zależności od wielkości i zagęszczenia roślin. Jest stosowany zarówno do oprysków, jak i podlewania. Zaletą jest to, że można go stosować na każdym etapie rozwoju roślin.

 

Chorobę parch zwykły buraka wywołuje bakteria występująca w glebie (Streptomyces scabies). Objawy pojawiają się w drugiej połowie maja lub w czerwcu. Bakteria do korzenia wnika przez uszkodzoną skórkę i przetchlinki. Na całej powierzchni korzenia lub na jego części widoczne są strupowate, skorkowaciałe wypuklenia o barwie brunatnej oraz spękania. Uszkodzenia te są zazwyczaj powierzchowne (tylko czasami głębokie) i na ogół nie powodują rozwoju zgnilizny korzenia. W przypadku silnego porażenia już w czasie wegetacji giną całe rośliny wraz z sąsiadującymi. Choroba występuje na glebach wilgotnych i niedotlenionych, na skutek zalania lub zaskorupienia, zwłaszcza w latach, w których następują okresy dużego uwilgotnienia (po opadach deszczu) i suszy.

Profilaktyka

Zapobieganie chorobie polega na stosowaniu prawidłowej agrotechniki, należy unikać uprawy buraka po ziemniaku silnie opanowanym przez parcha, przewietrzać glebę poprzez spulchnianie międzyrzędzi. Aby jej uniknąć, nie należy siać buraków na ciężkich, podmokłych i świeżo wapnowanych glebach. Nawadnianie buraków należy dokonywać tylko w warunkach konieczności. Nie wolno wapnować gleb bezpośrednio przed uprawą buraków oraz należy unikać uprawy po roślinach wrażliwych. Zaleca się uprawianie odmian odpornych na parcha zwykłego.

 

Brunatna plamistość liści (Ramularia beticola) to jedna z chorób powodujących zasychanie liści. Porażone buraki mają wyraźnie widoczne suche plamki na liściach, początkowo drobne, jajowate bądź kuliste, szarawo-brązowe, z czasem coraz liczniejsze i zlewające się w duże plamy. Wysuszona tkanka wykrusza się. Buraki przynoszą niższe, mniej wartościowe plony.

Profilaktyka

Aby zapobiegać chorobie, należy przestrzegać 4-letniej przerwy w uprawie buraków na tym samym polu oraz wysiewać zdrowe i zaprawione biologicznie nasiona oraz unikać lokalizacji buraków konsumpcyjnych w pobliżu plantacji nasiennych.

 

Zgnilizna twardzikowa to choroba grzybowa przechowalnicza. Objawy pojawiają się na ogonkach liściowych lub przy nasadzie zgrubień. Na ciemnobrunatnych, wodnistych plamach w późniejszej fazie widoczny jest białawy nalot grzyba (z czarnymi punktami - sklerocja). Choroba ta stanowi duże zagrożenie w trakcie przechowywania buraków.

Profilaktyka

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia zgnilizny twardzikowej w uprawie, należy bardzo dokładnie uprzątać i niszczyć wszystkie resztki roślinne pozostałe po zbiorach warzyw oraz starannie czyścić i odkażać narzędzia oraz pojemniki wykorzystywane do pielęgnacji i zbioru roślin. Należy również unikać nadmiernego zagęszczenia roślin w uprawie i systematycznie odchwaszczać zagony oraz tereny do nich przyległe. Zebrane buraki przed składowaniem należy bardzo starannie przeglądać, odrzucając wszystkie rośliny chore lub uszkodzone, które mogłyby stać się źródłem zakażania warzyw zdrowych. W przechowalniach należy także utrzymywać optymalną temperaturę i wilgotność, unikać dużych wahań, sprzyjających rozwojowi choroby. Stanowiska po składowaniu chorych warzyw należy też koniecznie odkazić przed złożeniem kolejnego plonu.

 

  • SZKODNIKI W UPRAWIE BURAKA ĆWIKŁOWEGO

 

Mątwik burakowy (Heterodera schachtii) to nicień, który żeruje na korzeniach roślin od wiosny do jesieni. Larwa wnika do korzeni roślin żywicielskich, gdzie następuje jej dalszy rozwój do postaci dorosłej. Po ostatniej wylince, samica jest dojrzała płciowo i jest tak zgrubiała, że nie mieszcząc się wewnątrz korzenia przerywa go i wydostaje się cała na zewnątrz. Jest to czas zapłodnienia i składania jaj, które w większości zostają w ciele samicy. Samice po śmierci przekształcają się w wypełnione jajami cysty. Cysty mogą przetrwać w glebie wiele lat. Zaatakowane rośliny rosną słabo, liście żółkną, szkodnik hamuje wzrost korzenia spichrzowego, powodując jednocześnie silny rozrost korzeni bocznych, czyli powstawanie tzw. brody. Samica mątwika jest biała, kształtu cytrynkowatego, a samiec jest cienki, robakowaty. Larwy są cienkie, długości około 0,5 mm.

Profilaktyka

Na polach gdzie występuje mątwik, zalecana jest co najmniej 4-letnia przerwa w uprawie rośliny żywicielskiej. Okres zależy od stopnia porażenia. W tym czasie należy uprawiać rośliny negatywnie oddziałujące na mątwika np. zboża, kukurydzę, lucernę, cebulę. Konieczne jest zachowanie odległości od roślin żywicielskich takich jak buraki, brukiew, różne gatunki roślin kapustowatych oraz rzepak. Należy niszczyć chwasty, na których mątwik może się rozwijać, zwłaszcza z rodziny krzyżowych.

 

Śmietka ćwiklanka (Pegomyia hyoscyami) to muchówka składająca jaja na liściach, w których później żerują ich larwy. Drugie pokolenie śmietki ćwiklanki pojawia się od końca czerwca do połowy lipca, a trzecie od końca sierpnia do połowy września. Larwy po wylęgu z jaj wgryzają się pomiędzy dolną i górną skórkę liścia wyjadając z niego miękisz. Skórki dolna i górna liścia są nienaruszone. Następstwem tego żerowania są duże, nieregularne plamy na liściach zwane „minami”. Silne opanowane rośliny, zwłaszcza siewek, powoduje, że buraki żółkną i zamierają. Larwy trzeciego pokolenia uszkadzają tylko liście zewnętrzne.

Profilaktyka

Wczesny siew ogranicza lub eliminuje szkody powodowane przez śmietkę, ponieważ w okresie gdy pojawia się śmietka, buraki są już w fazie wzrostu bardziej tolerancyjnej na uszkodzenia. Zaleca się wykonywanie uprawek międzyrzędowych, dzięki którym część bobówek jest wyrzucana na powierzchnię, gdzie ginie. Opóźnienie przerywki przyczyni się do zniszczenia jaj, które samica składa na młodych liściach. Należy zwalczać chwasty, których nektar jest pokarmem dla muchówek.

 

Mszyca burakowa (Aphis fabae) jest gatunkiem dwudomowym. Jaja zimują przytwierdzone do kory pnia i gałązek żywiciela pierwotnego, którym jest trzmielina, kalina oraz jaśminowiec. Wiosną na tych krzewach rozwija się od 2 do 4 pokoleń. Następnie uskrzydlone mszyce przelatują na żywiciela wtórnego, którymi są buraki, bób, rabarbar, fasola, pomidor, szpinak, konopie, lucerna, a z chwastów komosa i ostrożeń polny. Mszyca burakowa wyrządza szkody bezpośrednie i pośrednie. Do bezpośrednich szkód zalicza się ogładzanie roślin. W wyniku żerowania mszyc liście buraków są łyżkowato wygięte w stronę kolonii mszyc. Buraki zaatakowane w okresie wschodów mogą zamierać. Szkody pośrednie to przenoszenie wirusów powodujących mozaikę i żółtaczkę buraka.

Profilaktyka

Należy zachować izolację przestrzenną plantacji buraka ćwikłowego od upraw będących żywicielami mszycy burakowej (co najmniej 1 km). Zaleca się utrzymywanie plantacji buraka w stanie wolnym od chwastów, które są dla niej roślinami żywicielskimi. Do roślin żywicielskich zaliczamy jeszcze ziemniaki, rośliny bobowate, rośliny zielne, mak. Wskazane jest niszczyć zimujące jaja mszycy burakowej na gałązkach trzmieliny, kaliny i jaśminowca. W wypadku wystąpienia mszyc w dużym nasileniu, szczególnie we wczesnej fazie rozwoju roślin, albo gdy na roślinach obserwuje się jednocześnie objawy mozaiki lub żółtaczki buraka, zaleca się stosowanie preparatów ekologicznych dozwolonych w uprawie ekologicznej.

 

Pchełka burakowa (Chaetocnema concinna) to chrząszcz, który po opuszczeniu zimowiska żeruje na siewkach i młodych roślinach. Żerując na górnej stronie liścia wygryza miękisz. Skórka od dolnej strony pozostaje nienaruszona i powstają tzw. okienka. W miarę wzrostu liścia okienko pęka i powstają niewielkie dziury. Okienka mogą być otoczone czerwonobrunatną obwódką. Największe szkody pchełka burakowa powoduje podczas suchej i upalnej pogody. W ciągu roku rozwija się tylko jedno pokolenie. Chrząszcze zimują pod opadłymi liśćmi lub zaschniętą trawą wśród zarośli. Wiosną, gdy temperatura wynosi około 10 st. C chrząszcze wychodzą z zimowisk. Początkowo żerują na chwastach, później przelatują na plantacje buraków. W czerwcu samice składają jaja do gleby, larwy po wylęgnięciu pozostają w glebie. Pod koniec sierpnia wychodzą młode chrząszcze, które po krótkim żerowaniu przechodzą na zimowanie.

Profilaktyka

Należy umożliwić burakom szybki, silny i niczym nie zakłócony wzrost, poprzez zwalczanie chwastów, na których pchełka może żerować.

 

Preparaty roślinne sporządzane w gospodarstwie używane w ochronie buraka ćwikłowego - TABELKA w załączniku (kliknij TUTAJ)

Wykaz wszystkich środków ochrony roślin zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym znajduje się na stronie www.ior.poznan.pl

Mirosława Rogacz, dn. 8.10.2020 r.

Opracowano na podstawie:

1. Warzywa korzeniowe. Najgroźniejsze choroby i szkodniki. Marchew, pietruszka, seler, burak ćwikłowy
- Robak J., Szwejda J. 2008

2. Choroby i szkodniki warzyw - Robak J., Wiech K. 1998