Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne

Ekologiczna uprawa marchwi

Marchew zwyczajna (Daucus carota) to warzywo, które znane jest już od starożytności, jednak wtedy jej smak był zupełnie inny. W XVI uzyskano odmiany, które posiadają słodkawy smak, i dopiero wtedy marchew podbiła rynek warzywny. W Polsce, zajmuje trzecie miejsce pod względem powierzchni uprawy po kapuście i cebuli (12% powierzchni upraw).

Należy do rodziny selerowatych (Apiaceae). Jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku wytwarza korzeń oraz rozetę liściową, a w drugim kwiatostan. Marchew to dietetyczna, lekkostrawna i smaczna roślina, którą można spożywać zarówno na surowo, jak i gotowaną. Ma działanie przeciwpasożytnicze, pozytywnie wpływa na układ trawienny oraz krwionośny. Barwnik znajdujący się w marchwi – beta karoten – to związek, który wyjątkowo korzystnie wpływa na naszą skórę i wzrok.W swym składzie posiada wiele witamin takich jak: A, C, B, B2, E, PP, H, K, a także potas, wapń, fosfor, żelazo, magnez, kwas foliowy.

  • Wymagania klimatyczno glebowe

Marchew ma małe wymagania cieplne. Udaje się uprawiać na terenie całego kraju. Rośliny mogą rosnąć w temperaturze od 5°C - 35°C, jednak najlepiej wykształcone i najwartościowsze korzenie wyrastają w temperaturze 15°C - 21°C. Za optymalną temperaturę uważa się 18°C. Zbyt wysokie temperatury, znacznie przekraczające 25°C są niekorzystne dla wzrostu marchwi, gdyż przyczyniają się do spadku plonu. Temperatura ma istotny wpływ na długość korzeni. Niska temperatura około 12 - 13°C powoduje, że wyrastają korzenie dłuższe i smuklejsze, podczas gdy w temperaturze 24°C korzenie są krótsze i grubsze. Siewki marchwi znoszą przymrozki nawet do - 10°C, ale korzenie przemarzają przy temperaturze gleby - 2°C. Marchew wrażliwa jest na suszę w okresie intensywnego wzrostu korzeni. Brak wody powoduje spadek plonu. Marchew lubi stanowiska słoneczne, które wpływają korzystnie na zawartość karotenu i cukru w korzeniach.

Najlepiej plonuje na średnich i lekkich glebach piaszczysto-gliniastych, bogatych w próchnicę, o przepuszczalnym podłożu. Dobrze rośnie również na glebach torfowych o uregulowanych stosunkach wodnych, jednakże wadą uprawy na takiej glebie może być zwiększoną kumulacją azotanów oraz konieczność uzupełniającego nawożenia mikroelementami, przede wszystkim miedzią. Na glebach ciężkich, bez możliwości nawadniania korzenie mogą się rozwidlać. Natomiast na glebach lżejszych istnieje ryzyko ocierania skórki, szczególnie w czasie zbioru przy małej wilgotności podłoża. Optymalne pH dla gleb pod uprawę marchwi waha się od 6,0 - 6,8, a dla gleb torfowych nieco niższy pH 5,5 - 6,5. W razie potrzeby odczyn gleby należy uregulować, co najmniej rok przed jej uprawą, ponieważ marchew nie lubi gleb świeżo wapnowanych.

  • Przygotowanie stanowiska

W uprawach ekologicznych ogranicza się stosowanie pługa i odwracanie roli. W naszych warunkach jednak do tej pory nie ma bardziej wszechstronnego narzędzia, a jego zaletą jest dobre spulchnienie i odwrócenie roli, a przez to ograniczenie zachwaszczenia.

Ze względu na drobne nasiona i głęboki system korzeniowy, marchew należy do roślin wymagających starannego przygotowania i głębokiego spulchnienia gleby. W przypadku wystąpienia podeszwy płużnej trzeba zastosować głębosz. Uprawki wiosenne rozpoczyna się bardzo wcześnie na wiosnę jak tylko warunki wilgotnościowe na to pozwolą.

Przygotowanie gleby do uprawy marchwi na płask jesienią należy wykonać orkę na średnią głębokość, następnie wiosną wykonać prace spulchniające i rozkruszające (kultywator, brona zębowa, wały gładkie). Marchew również uprawia się na zagonach lub redlinach. Maszyny dla tych technologii mają charakter urządzeń zespolonych. Są to na ogół narzędzia, które wyrównują powierzchnię i zagęszczają glebę. Ziemia na redlinie powinna być odpowiednio zagęszczona, aby woda mogła podsiąkać do strefy nasion. Redliny muszą być na tyle trwałe, aby w późniejszym okresie nie zostały rozmyte przez opady. Wierzchołek redliny ma spłaszczony kształt, umożliwiający siew nasion w jednym, albo dwu rzędach. Jest ona szczególnie polecana przy produkcji odmian o długich korzeniach, zwłaszcza na glebach zwięźlejszych. Zaletą tej metody jest większy i lepszy jakościowo plon, ponieważ korzenie są dłuższe i bardziej kształtne a zbiór jest łatwiejszy.

Stanowisko na oborniku nie jest zalecane ze względu na rozwidlanie się korzeni, możliwość zwiększenia porażenia przez połyśnicę marchwiankę oraz ewentualną nadmierną kumulację azotanów. Z uwagi na połyśnicę marchwiankę i niektóre mszyce niewskazana jest lokalizacja plantacji marchwi w pobliżu większych skupisk drzew (zwłaszcza topoli) oraz krzewów i innych zarośli. Marchew nie jest wrażliwa na wiatry i ze względów zdrowotnych najlepiej udaje się na otwartej przestrzeni.

Ostatnią uprawkę przedsiewną najlepiej wykonać w zaciemnieniu - w jedną godzinę po zachodzie lub przed wschodem słońca. Uprawa roli w zaciemnieniu nieco zmniejsza poziom zachwaszczenia i hamuje pojawianie się siewek gatunków chwastów wymagających światła do kiełkowania.

  • Przedplon

Złym przedplonem dla marchwi są rośliny psiankowate, komosowate i motylkowate grubonasienne, za wyjątkiem bobu i bobiku. Odpowiednimi są natomiast zboża, rośliny kapustowate, cebulowate, dyniowate i motylkowate drobnonasienne.

Ze względu na możliwość porażenia przez choroby i szkodniki, marchew nie powinna być uprawiana po sobie, ani po innych warzywach korzeniowych, częściej, niż co 4 lata.

  • Nawożenie

W zależności od zasobności gleb, na których uprawiana jest marchew, jej potrzeby nawozowe wahają się 75 - 150 kg N, 60 - 125 kg P2O5 i 125 - 250 kg K2O.

Azot uwalniany jest stopniowo z próchnicy i z substancji organicznych wnoszonych z nawozami zielonymi, mieszankami roślin motylkowatych oraz z kompostem. Ilość uruchamianego azotu z próchnicy będzie tym większa im bardziej zasobna w próchnicę jest gleba. Marchew jest wrażliwa na niedobór azotu w fasie 3 - 7 liści właściwych. W późniejszym okresie wegetacji można weryfikować stanu zaopatrzenia tego warzywa w azot poprzez sprawdzenie stosunku długości naci do długości korzenia. Przy prawidłowym odżywieniu stosunek ten powinien wynosić 1,5 : 1; rośliny źle odżywione azotem mają współczynnik wynoszący 3 - 5 : 1.

Potas uzupełniany jest poprzez stosowanie nawozów organicznych, popiół drzewny, a najwięcej jest go w różnych solach kopalnianych. W razie potrzeby można je stosować, po wcześniejszym uzgodnieniu z jednostką certyfikującą. Dobre zaopatrzenie gleby w potas sprzyja lepszemu wybarwieniu korzeni spichrzowych. Odpowiednie odżywienie roślin potasem wpływa korzystnie na gospodarkę wodną, przez co następuje zmniejszenie transpiracji i lepsze wykorzystanie wody glebowej przez rośliny.

Fosfor w rolnictwie ekologicznym, jeśli zachodzi taka potrzeba, zawartość fosforu może być uzupełniana w formie mączek fosforytowych lub kostnych. Jednak nie powinny być one stosowane na gleby obojętne, zasadowe jak i świeżo wapnowane, ze względu na słabą przyswajalność oraz zasadowy odczyn.

Mikroelementy

Marchew jest gatunkiem wrażliwym na niedobór boru, miedzi i cynku. Brak miedzi spotyka się zazwyczaj na glebach torfowych lub alkalicznych. Niedobór boru wpływa na gorsze pobieranie wapnia przez rośliny, przez to korzenie są bardziej kruche i łatwo łamliwe, objawy następnie przenoszą się na korzenie powodując powstawanie ciemnoszarych plam (godzinę po ich umyciu), niekiedy gnicie i czernienie od środka.

  • Dobór odmian

Odmiany marchwi przeznaczonej na uprawę w gospodarstwie ekologicznym, muszą się charakteryzować dużą odpornością lub tolerancją na choroby i szkodniki, powinny mieć dobrze rozbudowany system korzeniowy, wydawać wysoki plon, pokrój zapewniający dobre przewietrzanie, małą skłonność do akumulowania azotanów oraz dobrą trwałość przechowalniczą.

Odmiany marchwi polecane do uprawy w gospodarstwie ekologicznym:

Wczesne, średnio – wczesne - okres wegetacji wynosi 70 do 90 dni.

Fantazja, Jaguar F1, Champion F1, Nanbro, Monanta, Bolero F1, Nevis F1, Newburg F1.

Średnio – późne - okres wegetacji trwa 110 do 130 dni.

Jawa, Berlanda F1, Bergen F1, Narbonne F1, Nerac F1, Kometa F1

Późne - okres ich wegetacji trwa 140 do 160 dni

Perfekcja, Koral, Bangor F1, Feria F1, Nela F1, Magno F1

W latach 2016-2018 w SDOO Węgrzce w warunkach uprawy ekologicznej przetestowano11 odmian marchwi jadalnej. Testowano odmiany polskich hodowli które polecane są do uprawy na terenie Małopolski:

KHiNO POLAN*: Kamila , Kinga F1, Galicja, Nantejska Polana, Koral.

PlantiCo Zielonki – Nefryt, Floret, Rodos F1, Broker F1, Afro, Kongo.

  • Siew

Marchew uprawia się z siewu wprost do gruntu, metodą na płaskiej powierzchni, na podwyższonych zagonach i na redlinach.

Metoda uprawy na płasko rozstaw rzędów od 30 do 35 cm i odległości roślin w rzędzie 10-15 cm. W praktyce, uwzględniając mechaniczną pielęgnację plantacji przy wykorzystaniu agregatów ciągnikowych, najczęściej stosuje się rozstawę pojedynczych rzędów w uprawie marchwi 42,5 - 45 cm. 

Metoda siewu pasowo-rzędowego, która charakteryzuje się wysiewem dwóch do czterech rzędów w mniejszej odległości (30 cm) od siebie i pozostawianiem szerszych odstępów na przejazd kół ciągnika. 

 *Krakowska Hodowla i Nasiennictwo Ogrodnicze POLAN Sp. z o. o

Redliny wykonuje się bezpośrednio przed siewem nasion. Na każdej redlinie wysiewa się zwykle 2 rzędy nasion odległe od siebie o 6 -10 cm, odległość redlin od siebie wynosi 67,5cm.

Termin siewu marchwi zależy od zaplanowanego terminu zbioru, odmiany, metody uprawy i sposobu użytkowania plonu. Na wczesny zbiór nasiona należy wysiać jak najwcześniej wiosną. Na spożycie latem lub jesienią w kwietniu i w maju, a na przechowanie przez zimę w maju do początku czerwca. Marchew przeznaczoną do przetwórstwa wysiewa się najczęściej od połowy kwietnia do połowy maja.

Do siewu marchwi zalecane jest używanie siewników pneumatycznych, które równomiernie wysiewają nasiona. Istotnym elementem związanym z precyzyjnym wysiewem nasion jest utrzymywanie stałej prędkości jazdy. Nierównomierna prędkość może różnicować odległość pomiędzy nasionami, zmieniać głębokość siewu oraz może powodować nierównomierne przykrycie nasion. Precyzyjny wysiew zapewnia lepsze wschody, a przez to wcześniejsze rozpoczęcie zabiegów odchwaszczających, których terminowe wykonanie decyduje o wielkości plonu.

Norma wysiewu nasion na 1 ha  

W uprawie na wczesny zbiór pakowane w pęczki  4 - 6 kg/ha,

Siew tradycyjny na zbiór wyrośniętych korzeni  3 - 4 kg/ha

Odmiany późne i do przechowywania 0,8 - 2 kg/ha.

Siew precyzyjny 1,8 - 2,6 kg/ha.

Głębokość siewu marchwi powinna wynosić 1 - 2 cm.

Minimalna temperatura kiełkowania nasion wynosi 4°C, a optymalna 20-25°C.

W sprzyjających warunkach (siew nasion w glebę wilgotną i ogrzaną), marchew zaczyna kiełkować po 8-10 dniach od siewu, natomiast niskie temperatury opóźniają wschody do 4 - 5 tygodni.

  • Zabiegi pielęgnacyjne

W ekologicznej uprawie marchwi zabiegi pielęgnacyjne to: usuwanie skorupy glebowej, zwalczanie chwastów oraz nawadnianie. Najważniejszym zabiegiem pielęgnacyjnym w uprawie marchwi jest odchwaszczanie.

Siewki chwastów, pojawiające się przed wschodami marchwi, szczególnie w uprawie płaskiej, można zniszczyć bronowaniem w poprzek lub skośnie w stosunku do rzędów, broną typu chwastownik, a nawet broną lekką, w 5 - 7 dni po siewie. Zabieg ten powoduje zawsze przerzedzenie wschodów, a to wymaga zwiększenia normy wysiewu.

W uprawie na redlinach ważnym zabiegiem jest obredlanie, czyli podsypywanie roślin, jeśli zostały odsłonięte przez ulewne deszcze lub niewłaściwe deszczowanie. Zabieg ten przeciwdziała zielenieniu główek marchwi i jednocześnie niszczy chwasty.

Możliwe jest również termiczne zwalczanie chwastów specjalnymi wypalaczami spalającymi gaz z butli (propan). Zabieg taki zaleca się stosować po wschodach chwastów na całej powierzchni pola, bezpośrednio przed siewem nasion, albo rzędowo w miejscach przewidywanych rzędów, bądź też na 2-3 dni przed wschodami marchwi.

  • Nawadnianie

Duże niedobory wody w okresie wzrostu może spowodować zmniejszenie plonu nawet o 50% oraz pogorszenie jakości korzeni. Korzenie marchwi niedostatecznie nawadnianych są cienkie i ostro zakończone. Duże wahania wilgotności w glebie powodują pękanie korzeni. Nadmiar wody w glebie zwiększa udział rdzenia w korzeniu oraz zmniejsza trwałość przechowalniczą. Nadmiar opadów lub nawadnianie marchwi przed zbiorem powoduje gromadzenie wody w korzeniach, które w trakcie zbioru mogą pękać, a przez to w okresie przechowywania są bardziej podatne na choroby.

  • Plon, zbiór i przechowywanie

Plon korzenia marchwiw uprawie towarowej kształtuje się między 40 - 80 t/ha.

Zbiór marchwi wczesnej wykonuje się w miarę dorastania korzeni. W przypadku uprawy przyspieszonej zbiór odbywa się już w czerwcu, przy uprawie bez osłon w lipcu i sierpniu. Wczesną marchew przygotowaną do sprzedaży można przechować 7 dni w chłodni w temperaturze 0°C - 1°C. Odmiany średnio wczesne i średnio późne zbiera się od sierpnia do końca października, a odmiany późne październik – listopad. Zbiór najlepiej wykonywać w chłodne, pochmurne ale bezdeszczowe dni. Korzenie można zbierać ręcznie na małej powierzchni lub maszynowo na dużych plantacjach. Do zbioru maszynowego można wykorzystać kombajn do zbioru marchwi lub maszyny do zbioru ziemniaków. Po zbiorze marchew należy schłodzić do temperatury 4°C, nać należy obciąć, a korzenie posortować według wymagań. Optymalne warunki przechowywania to temperatura 0°C - 1°C, wilgotność względna powietrza 95 - 98%, długość okresu przechowywania 8 - 10 miesięcy. Należy unikać składowania marchwi z innymi warzywami wydzielającymi etylen lub w sąsiedztwie komór, w których składuje się owoce. Nie należy dopuszczać do obniżenia temperatury poniżej 0°C, gdyż marchew szybko przemarza.

 Mirosława Rogacz, dn. 3.04.2020 r.

Opracowano na podstawie:

  1. Ekologiczne metody uprawy marchwi, Radom 2005 r. Praca zbiorowa pod red. I. Babik.
  2. Uprawa marchwi w gospodarstwie ekologicznym – Magdalena Kibler, Radom 2011
  3. Ekologiczna uprawa warzyw korzeniowych w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Węgrzcach – Dyrektor SDOO Węgrzce Jolanta Madejska.

fot. anaterate / Pixabay