Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne
29 listopada 2022

Nauka-praktyce: wymiana wiedzy w obiektach doświadczalnych instytutów naukowych

Pod tą nazwą w dniach 18-19 października br. odbyło się spotkanie w ramach operacji SIR w Instytucie Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach realizowane przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie. Tematyka wydarzenia koncentrowała się głównie na działaniach związanych z utrzymaniem bioróżnorodności odmianowej oraz właściwym doborem odmian roślin sadowniczych. Nie brakowało również wystąpień dotyczących poszczególnych aspektów technologii upraw.

Ochrona zasobów genowych

To zagadnienie przybliżył uczestnikom spotkania m.in. mgr inż. Grzegorz Hodun zajmujący się problematyką związaną z sadami tradycyjnymi i aktywnie poszukujący starych odmian, co realnie przyczynia się do utrzymania ich banku genów. Jest to szczególnie ważne, ponieważ za dawne odmiany drzew owocowych umownie uznaje się odmiany uprawiane przed 1950 r., i które charakteryzują się z reguły wysoką mrozoodpornością i przydatnością do upraw ekologicznych z uwagi na małą podatność na patogeny. Wartym podkreślenia jest fakt ich znaczącej różnorodności pod względem wyglądu, koloru i smaku owoców. W wyniku prowadzonych ekspedycji udało się już uratować od zapomnienia wiele wartościowych odmian. Prelegent przekonywał o długiej drodze w celu dokonania ustalenia właściwej nazwy odmiany pozyskanych owoców (nierzadko z pozostawionych sadów bezpańskich). Pierwszym etapem jest nadanie numeru tymczasowego, a następnie sporządzenie opisu pomologicznego, wytypowanie grupy odmian podobnych i porównanie z literaturą i zdjęciami z bazy. Przy identyfikacji pomologicznej ocenia się cechy morfologiczne (owoce, drzewa i kwiaty), cechy fizjologiczne (terminy kwitnienia i dojrzewania, plenność) i właściwości użytkowe (odporności, przydatność np. na soki). W liście odmian jabłoni występujących w sadach tradycyjnych znalazły się m.in. dobrze znane: „Koksa Pomarańczowa” i „Reneta Szara” oraz te mniej znane: „Śmietankowe” i „Suislepper”.

Z kolei dr Mariusz Chojnowski omówił aspekty związane z regeneracją i przechowywaniem nasion w nowoczesnym obiekcie Instytutu Ogrodnictwa, tj. Regionalnym Centrum Bioróżnorodności Ogrodniczej. Jak przekazał, ok. 90% zasobów genotypów roślin jest przechowywana w formie nasion. W kolekcji Instytutu Ogrodnictwa znajduje się ponad 10 tys. genotypów 70 gatunków roślin, zwłaszcza roślin warzywnych. Nasiona są przechowywane z odpowiednim podziałem na próby:

  • oryginalne – pozyskane bezpośrednio z firmy hodowlanej lub ekspedycji, względnie mogą być to próbki z pierwszego rozmnożenia,
  • bazowe – przeznaczone do długotrwałego przechowywania,
  • aktywne – przeznaczone do udostępniania materiału genetycznego zainteresowanym do odpowiednich celów, np. hodowlanych,
  • bezpieczne duplikaty – przechowywane w odległym geograficznie banku genów celem zabezpieczenia materiału genetycznego.

Specjalista podkreślił, że nasiona wysuszone do zawartości wody ok. 5%  mogą być przechowywane w temperaturze 0°C przez wiele lat bez utraty zdolności kiełkowania. Muszą zostać jednak odpowiednio potraktowane i hermetycznie zapakowane wraz z zastosowaniem pakowarki próżniowej zapobiegając w ten sposób zawilgoceniu nasion oraz by zmniejszyć zawartość tlenu.

Uprawy alternatywne

Dużym zainteresowaniem cieszyło się wystąpienie dr hab. Jadwigi Treder, prof. IO w szklarni doświadczalnej, w której zaprezentowała przybyłym gościom badania dotyczące uprawy bezglebowej. Przedmiotem doświadczenia była ocena doświetlania lampami typu LED bazylii i pietruszki naciowej. Rośliny były uprawiane w technologii cienkowarstwowych kulturach przepływowych, gdzie na zasadzie grawitacji pożywka przepływa przez rynny, w których umieszczone są zioła. Następnie zgromadzona w pojemniku jest ona transportowana ponownie do wykorzystania przy następnej aplikacji. Uprawa z obiegiem zamkniętym jest wysokowydajna, pozwalająca na optymalne nawożenie roślin i bezpieczna dla środowiska. Nasiona obydwu gatunków były wysiewane po kilka sztuk i pomimo dużego zagęszczenia nie odnotowano objawów chorób grzybowych, np. szarej pleśni.

Dużą dawkę wiedzy na temat znaczenia mniej znanych gatunków sadowniczych przekazał mgr inż. Tomasz Golis. Badania prowadzone na ich temat pozwalają określić ich przydatność do uprawy w warunkach klimatycznych Polski i przyczynić się do optymalizacji technologii produkcji. Zaliczają się do nich m.in. bez czarny, cytryniec chiński, nieszpułka, pigwowiec i rokitnik. W sadzie doświadczalnym w Dąbrowicach prelegent zaprezentował kilka odmian derenia jadalnego. Podkreślił, że co prawda był on uprawiany w naszym kraju od dawna w ogrodach przydomowych z uwagi na wysokie walory prozdrowotne owoców i możliwości ich wykorzystania, np. w postaci nalewek, lecz z powodzeniem może być uprawiany na szeroką skalę. W gronie proponowanych odmian tego gatunku znalazły się:

  • „Elegantnyj” – o dużych, smacznych owocach gruszkowatego kształtu i ciemnoczerwonej skórce i miąższu. Wcześnie dojrzewa (pierwsza dekada VIII) i nie osypuje się;
  • „Jantarnyj” – wiąże owalne, jasnożółte owoce o soczystym, słodko-kwaśnym smaku. Dojrzewa w pierwszej poł. IX, a owoce łatwo się osypują. Stąd też zalecany jest wczesny zbiór przed osiągnięciem pełnej dojrzałości owoców;
  • „Koralowy Marka” – charakteryzuje się owocami dużymi o barwie pomarańczowo-czerwonej, które są skupione po 2-3 sztuki. Są słodkie w pełni dojrzałości i polecane do przetwarzania np. w postaci syropów czy konfitur. Owocuje rokrocznie, a zbiór przypada średnio w połowie września;
  • „Swietliczok” – wiąże bardzo duże, ciemnoczerwone owoce dojrzewające w drugiej poł. IX. Nie osypują się i długo zachowują trwałość pozbiorczą, nawet do 4 tygodni po zbiorze.

Prelegent zachęcał również do uprawy aktinidii ostrolistnej (mini kiwi), ponieważ jej owoce wyróżniają się dużymi walorami smakowymi i prozdrowotnymi. Ponadto jej rośliny wytrzymują nawet srogie zimy (starsze egzemplarze do -30°), a także dotychczas nie były podatne na choroby i szkodniki. Należy je prowadzić przy podporach i na 5-7 roślin żeńskich zapewnić jeden krzew męski, gdyż większość odmian aktinidii jest dwupienna. Zależnie od odmiany owoce dojrzewają od września do października. W kolekcji doświadczalnej Instytutu Ogrodnictwa od kilku lat stale owocują odmiany takie jak: „Ananasnaja”, „Bingo”, „Geneva” i „Jumbo”.

Dobór odmian i podkładek roślin sadowniczych

Wykład pt.Odmiany maliny i jeżyny do uprawy towarowej i amatorskiej wygłosiła mgr inż. Justyna Wójcik-Seliga. W naszym kraju produkcja malin opiera się zarówno na starych i nowych odmianach, głównie takich jak: „Polka”, „Polana”, „Polesie”, „Polonez”, „Poranek”, „Poemat”, „Pokusa”, „Delniwa”, „Jantar”, „Promyk”, „Poranna Rosa”, „Enrosadira” – owocujące na tegorocznych pędach. Z kolei do odmian owocujących na dwuletnich pędach zalicza się takie jak: „Przechyba”, „Sokolica”, „Radziejowa”, „Beskid”, „Benefis”, „Laszka”, „Litacz”. W sadzie doświadczalnym Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach jeżyny są prowadzone w formie kolumnowej. Stosuje się formowanie w literę V. Zostawia się 5 silnych pędów. Prelegentka polecała m.in. amerykańskie, bezkolcowe i bardzo późne odmiany jeżyn: „Triple Crown” i „Chester”. Ich owoce zaczynają dojrzewać w pierwszej połowie sierpnia. Są mało podatne na mróz lecz aby uzyskać wysokie plony poleca się okrywać pędy agrowłókniną. Jako ciekawostkę podano „Loganberry” – malinojeżynę o gładkich pędach, której owoce dojrzewają wcześnie, w okresie zbliżonym do dojrzewania malin letnich.

O doborze odmian jabłoni i gruszy przy aktualnej sytuacji rynkowej mówiła dr Dorota Kruczyńska. Poinformowała, że na świecie najwięcej uprawia się jabłek odmian „Golden Delicious”, „Red Delicious” oraz „Gala”, natomiast w Polsce królują odmiany takie jak: „Idared”, „Jonagold”, „Szampion” i „Ligol”. Hodowla jabłoni (i nie tylko) jest prowadzona zgodnie z wymaganiami konsumentów, tj. jakościowymi parametrami owoców (wielkość, smak, jędrność, kolor, etc.) ale i związanych z bezpieczeństwem zdrowia człowieka i środowiska. Jest to możliwe poprzez wprowadzenie odporności lub tolerancji na agrofagi i tym samym ograniczenie ilości stosowanych pestycydów i obecności szkodliwych pozostałości w owocach. Duże nadzieje wiąże się z odmianami klubowymi (zastrzeżonymi) jabłoni, do których dostęp jest ograniczony (tylko dla producentów zrzeszonych w danej grupie), dzięki czemu ryzyko nadprodukcji i niepowodzenia w sprzedaży jest zredukowane. Przykładowymi odmianami klubowymi są: Modi®, Lola®, Pink Lady® i Kanzi®. Odnosząc się do gruszy wykładowczyni zwróciła uwagę, że udział odmian w produkcji gruszek w naszym kraju jest stosunkowo wąski. Okazuje się, że ponad 50% areału powierzchni tego gatunku stanowi dobrze znana również konsumentom odmiana „Konferencja”. Kierunek hodowli nowych odmian gruszy jest ukierunkowany przede wszystkim na odporność na zarazę ogniową, kompaktowy wzrost roślin i zgodność zrastania z pigwą jako podkładki.  

O zasadności stosowania podkładek w uprawie drzew pestkowych przekonywał dr hab. Mirosław Sitarek, prof. IO. Wskazał, że mimo prób wprowadzenia do praktyki szkółkarskiej szczepienia śliw na podkładce wegetatywnej GF 655/2, to pozostano jednak przy wykorzystaniu do tego celu dotychczasowych podkładek generatywnych, tj. ałyczy i siewki „Węgierki Wangenheima”. Obecnie są prowadzone badania na śliwach szczepionych na podkładkach wegetatywnych odpornych na szarkę. W uprawie czereśni niezwykle ważne jest stosowanie podkładek ograniczających silny wzrost wynikający z biologii tego gatunku. Stąd też coraz więcej drzewek czereśni jest szczepionych na podkładkach takich jak: Gisela 5, Gisela 6 oraz Krymsk 5.

W przypadku wiśni jako podkładka polecana jest antypka, która poprawia tolerancję na niedobór wody, mrozoodporność, ale i ogranicza wzrost. Przypuszcza się, że rzadziej uprawiane w naszym kraju morele i brzoskwinie w najbliższej przyszłości dalej będą szczepione na podkładkach generatywnych, gdyż prowadzone badania nad przydatnością nowych podkładek karłowych nie zakończyły się pomyślnie. Dr hab. Mirosław Sitarek, prof. IO zaznaczył, że drzewa zaszczepione na podkładkach karłowych wymagają większej troski, m.in. poprzez palikowanie, nawadnianie i nawożenie oraz odpowiednie cięcie.  

W uprawie śliw największym zagrożeniem od wielu lat jest ospowatość śliwy potocznie zwana szarką. Jest to choroba wirusowa, toteż duże nadzieje w ograniczaniu jej rozprzestrzeniania upatruje się w hodowli odpornościowej.
O aktualnej sytuacji na rynku dostępnych odmian polecanych do zakładania sadów śliwowych wygłosiła prelekcję dr hab. Elżbieta Rozpara, prof. IO. Sadownicy przy doborze odmian powinni sugerować się ich stopniem odporności na szarkę, pękanie, a także wytrzymałością drzew i pąków na mróz, jakością owoców i ich porą dojrzewania. Do odmian tolerancyjnych na PPV (Plum Pox Virus) – wirusa szarki zalicza się m.in. śliwy: „Katinka”, „Cacanska Najbolja”, „Valjevka” i „Ruth Gerstetter”. Co prawda są one porażane, lecz owoce jedynie w nieznacznym stopniu mają pogorszony smak owoców. Zdaniem prelegentki przyszłość uprawy śliw będą kreślić odmiany odporne na szarkę. W Niemczech wyhodowano już 4 takie odmiany, tj. „Jojo”, „Jofela”, „Jolina”, „Joganta”. Z kolei w naszym kraju otrzymano odmianę „Temano” pochodzącą z miejscowości Tęgoborza (k. Nowego Sącza). Prawdopodobnie uzyskano ją na drodze selekcji i jest siewką „Węgierki Zimmera”. Jej owoce charakteryzują się fioletowoniebieską skórką, żółtym, smacznym miąższem, który bardzo dobrze oddziela się od pestki.

Dwudniowe szkolenie było dobrym przykładem transferu i pogłębienia wiedzy z zakresu sadownictwa dla doradców rolniczych.

 

Piotr Bucki dn. 28.11.2022 r.

fot. CDR Brwinów, Piotr Bucki