MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

Kolęda, jak i samo kolędowanie nieodzownie wiąże się z magicznym okresem Świąt Bożego Narodzenia. Tradycja ta wspólnie z innymi świątecznymi symbolami tworzy niepowtarzalną atmosferę w naszej codziennej rzeczywistości, w której każdy z nas jest pochłoniętymi różnorodnymi obowiązkami.

 W dawnych czasach kolędowanie przypadało na pierwszy dzień rozpoczynający okres Nowego Roku kalendarzowego. Był to czas podziękowań za urodzaj i płodność plonów, za szczęśliwie zakończony rok. Wszyscy kolędnicy przebierali się w stroje związane ze światem sakralnym, czyli przypominające o obecności „istoty przybyłem z zaświatów” i wspólnie śpiewali bądź recytowali rytualne teksty – życzenia. Przy czym, aby dane życzenie mogło się spełnić wymagana była wzajemna empatia i obdarowywanie się podarunkami w formie pożywienia, pieniędzy albo alkoholu. Z biegiem lat, gdy chrześcijaństwo umocniło się
w Europie kościół ustanowił tzw. żelazne daty Świąt Bożego Narodzenia, Nowego Roku i uroczystości Trzech Króli okres kolędowania zaczął obowiązywać od Wigilii do święta obchodzonego 6 stycznia. Kolędowanie w zależności od kraju różni się formą celebracji.
Na przykład w Niemczech w okresie od 1 stycznia do święta Trzech Króli dzieci w przebraniach kolędują wspólnie chodząc od domu do domu po wsiach i miastach. W Anglii powszechna jest tradycja ulicznego kolędowania w mniejszych bądź większych grupach przez cały grudzień. Natomiast w Polsce kolęduje się przeważnie w gronie rodzinnym przy wigilijnym stole oraz podczas obrzędów liturgicznych Świąt Bożego Narodzenia i Trzech Króli.

 Z tradycją kolędowania związane są oczywiście przerozmaite kolędy i pastorałki. Początkowo kolęda w swoim pierwotnym znaczeniu była traktowana jako noworoczna pieśń powitalna lub hymn pochwalny na cześć szczęścia i pomyślności gospodarzy domu.
Dopiero w latach późniejszych przekształciła się w obrzęd religijny związany z narodzinami Chrystusa. Według pierwszych źródeł kolędy wywodzą się z czasów rzymskich.
Dokładnie pojawią się w obchodach rzymskich Kalendae styczniowych -  początek roku administracyjnego, który został ustalony oficjalnie przez Juliusza Cezara w 46 roku p.n.e., w tym czasie rzymianie składali sobie wzajemnie podarki, odwiedzali się i wspólnie śpiewali pieśni. Zwyczaj ten przejęli chrześcijanie i powiązali go z okresem Bożego Narodzenia.

Uważa się, że pierwsza kolęda została napisana przez św. Franciszka z Asyżu w 1223 roku. Była śpiewana we włoskiej szopce w Greccio w nocy z 24 na 25 grudnia, czyli w czasie narodzenia Pańskiego. W Polsce za najstarszą zachowaną kolędę uważa się „Zdrow bądź, krolu anielski” z 1424 roku. Natomiast najpopularniejsza kolęda pt. „W żłobie leży” powstała na przełomie XVII i XVIII wieku. Na podstawie zachowanych dzieł przyjmuje się, że w Polsce powstało jakieś 500 kolęd i pastorałek, a pierwszy śpiewnik wywodzi się 1843 roku.

Kolędowanie i kolędy do nic innego, jak tradycja okazywania radości z narodzin Jezusa, celebrowana przy wspólnym, głównie rodzinnym gronie podczas wieczerzy wigilijnej, a potem w kościołach.

Źródła:

https://powroty.gov.pl/-/piekny-zwyczaj-koledowania

https://www.pelna-kultura.pl/koledy-co-symbolizuja/

Dawid Madej

Dział DRE