Zasmakujmy w tradycjach wielkanocnych

Wielkanoc dla chrześcijan to najważniejsze święto w całym roku. Przekazuje ono ludziom przesłanie o zwycięstwie Chrystusa nad śmiercią oraz o nadziei na przyszłe zmartwychwstanie, którą nosi w sercu każdy wierzący. Tę symbolikę podkreślają zwyczaje kościelne i ludowe. Święta Zmartwychwstania Pańskiego zawsze były dla Polaków rodzinnymi świętami, które obchodzono niezwykle uroczyście, świątecznie i hucznie. Jako że Święta Wielkiej Nocy są świętami wesołymi oraz kończą Wielki Post, na stołach dominuje przepych. Można więc uznać, że są to święta również poświęcone jedzeniu.

W dawnej Polsce post przed Wielkanocą był ściśle przestrzegany (zakazy postne były surowe i karano za ich złamanie), dlatego po Rezurekcji i jego zakończeniu śpieszono do domów na wielkie uroczyste śniadanie. „Święcone”, niegdyś bardzo sute, należy do najmilszych narodowych tradycji, pielęgnowanych w polskich domach. W przeszłości święciło się właściwie wszystkie pokarmy, które później stawiano na wielkanocnym stole. Bowiem w tak uroczysty dzień Zmartwychwstania Pańskiego powszechnie uważano, że nie godzi się jeść innego pokarmu, jak tylko pobłogosławionego przez kapłana, więc na staropolską Wielkanoc przygotowywano prawdziwe uczty. Wszystkiego było w nadmiarze, od zamożności domu zależało, co znajdowało się na stole wielkanocnym.

W późniejszych czasach, z biegiem czasu „święcone” nie było już tak okazałe i nie miało tak przesadnej maniery. Ilość potraw zmniejszyła się, a rygory postne uległy złagodzeniu (dzisiaj prawie w ogóle nie istnieją), jednak zwyczaj „święconego” przetrwał. W dzisiejszych czasach w Wielką Niedzielę na śniadaniu wielkanocnym nie może zabraknąć jajek - we wszelakiej postaci, żurku, barszczu białego i białej kiełbasy, różnego rodzaju mięsa i wędlin. Trudno również wyobrazić sobie stół wielkanocny bez tradycyjnej baby z lukrem czy mazurka, który stanowi chlubę staropolskiej kuchni. Popularnymi ciastami są również: pascha, sernik, przekładańce czy torty.

Najważniejsze miejsce na świątecznym stole zajmuje baranek, najczęściej zrobiony z masła, upieczony z ciasta lub odlany z masy cukrowej. Równie często można spotkać szklane czy ceramiczne figurki baranków. „Agnuszek”, bo tak również jest nazywany, ma przypominać o przyczynie wspólnego zgromadzenia się przy posiłku – mianowicie, że to Zmartwychwstanie Pańskie powinno być prawdziwym, żywym źródłem radości, nie zaś tylko dobra znajdujące się na półmisku.

Jajka są jednym z najważniejszych symboli świąt wielkanocnych – przypominają o odradzającym się życiu oraz nadziei, jaką dał ludziom Chrystus, zmartwychwstając po swojej śmierci. Jajko jest oznaką wieczności, nieśmiertelności i nieprzemijalności człowieka. Właśnie dlatego stoły świąteczne zdobią pisanki, które w Wielkanoc ze zwykłego jaja stają się jajem pięknie przyozdobionym (skrobie się je, maluje, okleja, a nawet ubiera w szydełkowe stroje). Uzasadnienia zdobienia jajek wielkanocnych możemy szukać w licznych legendach ewangelicznych, w których stanowią ważny motyw. Ze zdobieniem jaj wielkanocnych wiąże się wiele zwyczajów, wierzeń i zabaw. Pisanki były również popularnym prezentem w okresie Wielkiej Nocy. Były wykorzystywane jako lekarstwo na różne choroby, służyły ludziom do odczyniania uroków, zapewniały urodzaj, pomyślność, szczęście czy ochronę przed pożarem.

Zgodnie z tradycją, na stole wielkanocnym nie powinno też zabraknąć soli i chrzanu. Również chleb odgrywa ważną rolę, jako kwintesencja życia podkreśla jego prostotę, bo wciąż jest niezbędnym składnikiem naszego pokarmu.

Polskie potrawy przyrządzane na Wielkanoc są niezwykle różnorodne, a przede wszystkim są bardzo smakowite. Mamy piękne tradycje kulinarne, przekazywane z pokolenia na pokolenie przepisy, które warto kultywować. Podczas świąt spędzanych w rodzinnym gronie, podczas śniadania wielkanocnego celebrujmy wspólny posiłek, pamiętając, by rozpocząć go od podzielenia się jajkiem z najbliższymi tak, jak nakazuje tradycja.

Przepis na lukrowaną babkę drożdżową

Skład na ciasto:

60 dag mąki, 200 ml mleka, 7 dag drożdży, 20 dag cukru, 15 dag masła, 8 żółtek, opakowanie cukru waniliowego, skórka starta z cytryny, szczypta soli

Wykonanie ciasta:

Drożdże rozcieramy z 1 łyżką cukru, dodajemy ciepłe mleko oraz 10 dag mąki. Odstawiamy pod przykryciem do wyrośnięcia. Żółtka ucieramy z resztą cukru. Do wyrośniętego zaczynu dodajemy utarte żółtka, przesianą mąkę, sól, cukier wanilinowy, skórkę z cytryny. Ciasto wyrabiamy, do momentu pojawienia się pęcherzyków powietrza. Do ciasta dodajemy rozpuszczone i ostudzone wcześniej masło i znowu dobrze wygniatamy.

Forma:

Formę do baby smarujemy masłem, obsypujemy mąką i wypełniamy ciastem do połowy jej wysokości. Na godzinę odstawiamy do wyrośnięcia. Ciasto pieczemy w piekarniku nagrzanym do 180°Cprzez ok. 1 godzinę.

Lukier:

1 szklanka cukru, 1/2 szklanki wody, 1 łyżka soku z cytryny

Wykonanie lukru:

Wodę z sokiem z cytryny i cukrem zagotować, stale mieszając, do momentu powstania konsystencji „ciągnącej nitki”. Lukier ucieramy drewnianą łyżką, do momentu, gdy stanie się gęsty i biały. Polukrować ciasto.

Ewelina Czarnik, dn. 10.03.2022 r.

Źródło:

Łagoda J., Święta w polskim domu, Poznań 2003.

Szymanderska H., Polska Wielkanoc, Warszawa 1991.