Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne

Zastosowanie programów hormonalnych w chowie krów mlecznych

Bydło to zwierzęta asezonalne wielorujowe, u których dojrzałość płciowa oraz cykliczne ruje pojawiają się między 7 a 10 miesiącem życia jałówek, a stałe i regularne cykle w wieku 9 miesięcy. Dojrzałość do rozpłodu osiągają około 18. miesiąca. Dopiero po uzyskaniu wieku rozpłodowego można przeprowadzić po raz pierwszy zabieg inseminacji, o ile jałówka osiągnęła 75% masy dorosłej matki. Jedną z najbardziej popularnych krów typu mlecznego użytkowanych w Polsce jest bydło holsztyńsko-fryzyjskie (HF). Rasa ta wywodzi się z Fryzji, obecnie pogranicza Danii, Holandii oraz Niemiec, ale za główne miejsce powstania uznaje się Amerykę Północną. Tam nastąpił pełen rozkwit użytkowy bydła na szerszą skalę. Bydło holsztyńsko-fryzyjskie uznawane jest za jedną z najbardziej wysokowydajnych ras, o czym świadczą bardzo duże ilości produkowanego mleka, na poziomie nawet 11 000 kg rocznie. Intensyfikacja hodowli prowadzona w celu przyśpieszenia postępu genetycznego spowodowała, iż obecnie krowy w porównaniu ze swoimi przodkami odznaczają się lepszą mlecznością, zdrowotnością, budową kończyn i zdolnościami adaptacyjnymi do otaczających warunków środowiska.

Cykl rujowy u bydła to proces zależny od wielu czynników hormonalnych, nerwowych, żywieniowych, środowiskowych, wydajności i pory roku. Wzajemne i prawidłowe oddziaływanie hormonalnego układu ma istotne znaczenie w rozrodzie będącym nadrzędnym celem hodowcy. Cykl rujowy u krowy następuje w chwili osiągnięcia przez jałówkę dojrzałości płciowej, ok. 10 miesiąca życia zwierzęcia. Niezbędnym warunkiem dopuszczenia do krycia lub unasieniania samicy jest osiągnięcie przez nią pełnej dojrzałości hodowlanej, jaką samice typu mlecznego uzyskują między 15 a 18 miesiącem życia. Cykl rujowy występuje co 21 dni z wahaniami od 18 do 24 dni, wyróżnia się cztery podstawowe fazy cyklu płciowego: fazę przedrujową (proestrus), fazę rui właściwej (estrus), fazę porujową (metestrus) i okres bezrujowy, czyli fazę międzyrujową (anestrus), w czasie których zarówno w zachowaniu zwierzęcia, jak i na jajnikach, jajowodach oraz w narządach rozrodczych pojawiają się specyficzne zmiany.

Z cyklem rujowym nieodłącznie związane jest rozmnażanie, jedno z podstawowych funkcji organizmu. Za sterowanie tą funkcją odpowiada ściśle ze sobą współpracujący układ hormonalnych i nerwowy. Układ nerwowy odpowiada za przesyłanie sygnałów pochodzących z zewnątrz do organizmu i kontroluje procesy zachodzące w nim, natomiast system hormonalny produkuje substancje chemiczne, zwane hormonami, które sterują większością procesów życiowych. Nadzór nad cyklem płciowym sprawuje oś: podwzgórze – przysadka – gonady, działająca za pomocą sprzężenia zwrotnego.

Wydajność rozrodcza i produkcyjna w stadach bydła mlecznego jest jednym z ważniejszych czynników, które wpływają na rozród. Obecne hodowle bydła mlecznego borykają się z problemami zaburzeń w rozrodzie. Wydajność rozrodcza dzieli się na wiele składowych, które powodują jej obniżenie i niską wartość. Jedną z ważniejszych składowych jest obserwacja objawów rujowych i owulacyjnych. To czasochłonny proces wymagający bardzo dobrej obserwacji krów oraz dobrej synchronizacji pracy w hodowli. Duże problemy może powodować nieodpowiedni dobrostan zwierząt oraz niewłaściwy sposób żywienia. W ostatnim czasie coraz częściej obserwuje się wzrost wykorzystywania hormonów i ich analogów w biotechnikach rozrodu do tzw. wspomagania rozrodu. Owe programy hormonalne stosowane są w celu zmniejszenia problemów wydajności rozrodczej, synchronizacji rui, synchronizacji owulacji oraz w celu leczenia zaburzeń płodności w stadach. Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów programów hormonalnych polecanych przez różnorodne firmy farmaceutyczne, bazują one głównie na podawaniu preparatów hormonalnych w ściśle określonej sekwencji czasowej.

Za początki nowoczesnej ery opierającej się na sterowaniu rozrodem, zwłaszcza w stadach krów mlecznych, uznaje się program OvSynch stworzony przez Pursleya i jego współpracowników w 1995 r., który obecnie użytkowany jest na całym świecie przez hodowców w stadach krów mlecznych. OvSynch oparty jest na trzech hormonalnych iniekcjach gonadolibery (GNRH), które następują po sobie w określonej sekwencji. Po pierwszym zastrzyku gonadoliberyny ma miejsce stymulacja i rozwój pęcherzyków jajnikowych. Druga dawka GNRH aplikowana jest po upływie 48 godzin po iniekcji prostaglandyny. Pod wpływem tej aplikacji następuje zsynchronizowanie i przygotowanie dominującego pęcherzyka do owulacji, natomiast inseminację przeprowadza się między 16 a 24 godziną po drugiej iniekcji GNRH. Zastosowanie programu OvSynch poprawiło wskaźnik ciąży o około 30%, a zapładnialność krów wzrosła do poziomu 47%. Poza programem OvSynch wyróżnia się także jego modyfikacje działające na podobnej zasadzie, ale poprawiające tylko wskaźnik ciąży, a zapładnialność nie ulega zmianom. Do modyfikantów zalicza się program CoSynch, PreSynch, SelectSynch, HeatSynch czy UltraSynch. Kolejne programy stosowane w rozrodzie bydła opierają się na zastosowaniu prostaglandyny.

W Polsce programy prostaglandynowe wprowadzone zostały w latach 90. i bazują na podaniu prostaglandyny albo jej analogów mających na celu synchronizację rui poprzez indukcję loteolizy, co daje skrócenie fazy lutealnej cyklu rujowego. Zastosowanie prostaglandyny opiera się na jednokrotnym lub dwukrotnym podaniu jej w dystansie 11–14 dni krowich. Ruja pojawia się zazwyczaj po 1–4 dniach po iniekcji. Programy oparte na progestagenach wykorzystują w biotechnice rozrodu wkładki dopochwowe, umieszczane krowom w pochwie na okres 7 dni. Nasączone są progesteronem oraz jego syntetycznymi analogami, uwalniają hormon stopniowo i działają jako egzogenne ciałko żółte, wywołujące stan naśladujący fazę lutealną. Funkcje podwzgórza i przysadki zostają zahamowane przez ujemne sprzężenie zwrotne. Zarówno przedowulacyjny wyrzut LH (hormon luteizujący), jak i owulacja nie wystąpią. Usunięcie egzogennego źródła jakim jest progesteron we krwi, sprawia nagłe obniżenie jego stężenia, co skutkuje wzrostem i uwalnia LH. Po uwolnieniu pulsacyjnego LH dojrzewa dominujący pęcherzyk, który stymuluje produkcję estradiolu i pojawią się objawy rujowe. Najpopularniejszymi wkładkami dopochwowymi stosowane w synchronizacji rui u krów są wkładki CIDR i PRID. CIDR – Control Internal Drug Realis to wewnątrzmaciczne wkładki nasączone progesteronem, stosowane są w połączeniu z hormonami w celu zsynchronizowania krów mlecznych, mięsnych oraz jałówek. Wkładki te powstały w Nowej Zelandii, mają kształt litery „T” z dwoma bocznymi i giętkimi ramionami, które po włożeniu aplikatora składają się. Umożliwia to łatwe wprowadzenie do pochwy samicy. Po drugiej stronie ramion mieści się linka wystająca na zewnątrz pochwy, korzysta się z niej aby w łatwy sposób wyjąć wkładkę. Progesteron zawarty wkładce dostarczany jest do całego krwioobiegu przez błonę śluzową pochwy, dzięki czemu koncentracja wzrasta do poziomu > 2,0 ng/ml. Wkładki dopochwowe CIDR założone zostają na okres 7 dni, w tym czasie zahamowane zostaje pulsacyjne uwalnianie LH z przysadki poprzez egzogenny progesteron. Przed wyjęciem wkładki, w szóstym dniu samice otrzymują iniekcję preparatem hormonalnym na bazie prostaglandyny, spowoduje ona luteolinę ciałka żółtego obecnego na jajniku. Po usunięciu wkładki poziom progesteronu zmniejsza się bardzo szybko i w przeciągu 6 godzin dojrzewa pęcherzyk, pojawia się ruja i owulacja. Analogiczne działanie posiadają wkładki dopochwowe PRID delta – Progesterone Releasing Intravaginal Device, składające się z białawego trójkąta z linką nasączoną 1,55 g progesteronu stanowiącego substancję czynną. Podobnie jak CIDR używane są w celu zsynchronizowania rui krów i jałówek wraz z iniekcją prostaglandyny. Jeżeli krowy lub jałówki nie przejawią cykli, to wkładkę PRID delta stosuje się wraz z gonadotropiną surowicy klaczy źrebnej (eCG) i prostaglandyną. Po wyjęciu wkładki inseminacji dokonuje się po 56 godzinach. Zastosowanie wkładek dopochwowych CIDR oraz PRID delta poprawia skuteczność w wywoływaniu rui i owulacji u krów nawet o 35%.

Racjonalne zastosowanie nowoczesnych metod w biotechnice rozrodu krów mlecznych poprawia nie tylko wskaźnik zacieleń, czy zapładnialność krów, ale również w znacznym stopniu eliminuje problemy związane z zaburzeniami płodności krów, jak ciche ruje, acyklia, problemy z torbielami na jajnikach. Dlatego warto monitorować hodowane krowy i zadbać o prawidłowe techniki wspomagające rozród, aby cieszyć się wartościowym stadem.

Dawid Madej,