Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne

Rośliny okrywowe w ekologicznej uprawie warzyw w tunelach foliowych

W uprawie warzyw pod osłonami w glebie powinny być zachowane stosowane w uprawie polowej zasady następstwa roślin po sobie. W intensywnej produkcji trudno jest jednak kontrolować gospodarkę próchnicą, składnikami pokarmowymi, a także przewidzieć oddziaływanie przed- i poplonowe roślin na siebie. Pomocne w tym mogą być nawozy zielone uprawiane jako międzyplony na przyoranie lub rośliny okrywowe pozostawiane jako ściółka na powierzchni gleby. Jak wykazano w licznych badaniach prowadzonych w ośrodkach naukowych w Lublinie, Wrocławiu czy Siedlcach rośliny okrywowe przyczyniają się do wzrostu zawartości materii organicznej w glebie, poprawy jej struktury, ograniczają zachwaszczenie, występowanie chorób i szkodników, wymywanie azotanów oraz stymulują aktywność mikrobiologiczną gleby. Szczególnie wartościowe jako nawozy zielone są rośliny trawiaste oraz motylkowe, które wiążą azot atmosferyczny z powietrza wzbogacając glebę w azot. Często ich działanie plonotwórcze porównuje się do wartości nawozowej obornika, a czas pozytywnego oddziaływania biomasy na właściwości gleby i plonowanie roślin następczych określa się w warunkach polowych na kilka lat. Jak pokazują jednak wyniki doświadczeń polowych, rośliny okrywowe mogą różnie oddziaływać na plonowanie warzyw i jest to zależne zarówno od gatunku, jak i warunków glebowych i mikroklimatycznych. Do warzyw pozytywnie reagujących na uproszczenia w uprawie i rośliny okrywowe zalicza się buraki, marchew i selera. Obniżenie plonów wykazywano w przypadku uprawy kapusty, pora, pomidora i ogórka.

 

Metodyka doświadczeń

Znając specyfikę mikroklimatu i warunków glebowych w tunelach foliowych wykonano w Stacji Doświadczalnej Katedry Warzywnictwa i Roślin Zielarskich w Mydlnikach k. Krakowa doświadczenia z wykorzystaniem roślin okrywowych.  Założono, że wykorzystanie roślin okrywowych niesie ze sobą wiele korzyści dla środowiska glebowego i dobrze wpisuje się w zasady rolnictwa ekologicznego. Głównym celem tej metody uprawy jest bowiem dbałość o podnoszenie żyzności gleby oraz rezygnacja ze stosowania chemicznych środków, zarówno w nawożeniu jak i w ochronie roślin.

W lutym 2016 r. w tunelu lekkim typu Farmer o wymiarach 5,5 m szer., 1,9 m wys. i 30 m dł. wysiano wykę kosmatą w czystym siewie i w mieszance z żytem, a w plonie głównym uprawiano cukinię (tab. 1 i 2). W standardowym tunelu STN70 wysiano natomiast peluszkę odm. Milwa w czystym siewie oraz w mieszance z owsem, a w plonie głównym uprawiano metodą ekologiczną pomidory.

Tabela 1. Terminarz prac w uprawie przedplonowej roślin okrywowych w dwóch tunelach w roku 2016

Miejsce uprawy

Roślina okrywowa

Termin siewu

Norma siewu g/m2

System siewu i rozstawa

Wschody

Termin skoszenia

Tunel lekki

Wyka

18.02

14

rzędy co 10 cm

6.03

6.05

Wyka+żyto

18.02

14 +10

rzędy co 10 cm/rzutowo

6.03

6.05

Tunel STN 070

Peluszka

10.02

25

rzędy co 10 cm

10.03

26.04

Pel.+owies

10.02

25 +17

rzędy co 10 cm/rzutowo

10.03/1.03

26.04

 

Tabela 2. Terminarz prac  w ekologicznej uprawie cukinii i pomidorów po uprawie roślin okrywowych w dwóch tunelach w roku 2016

Miejsce uprawy

Gatunek, odmiana

Termin siewu

Termin sadzenia

Rozstawa

cm

Okres owocowania

Tunel lekki

Cukinia Partenon F1

19.04

17.05

100x125

13.06-12.09

Tunel STN 070

Pomidor Country Taste F1

16.03

29.04

90x80

9.07-12.09

 

Rośliny okrywowe uprawiano przez około 2,5 miesiąca (koniec lutego-marzec-kwiecień) (fot. 1 i 2). Jako stanowisko kontrolne w doświadczeniu wytypowano nie obsianą roślinami okrywowymi powierzchnię tunelu, przykrytą czarną folią do chwili sadzenia rozsady cukinii i pomidora.

 

 

Fot. 1 Tunel STN70, po lewej stronie widoczne rośliny peluszki z owsem, po prawej – peluszka

 

   

Fot. 2 Biomasa peluszki (lewa) i wyki (prawa) w czystym siewie w chwili koszenia

 

Biomasę roślin okrywowych ścięto i pozostawiono w formie ściółki na powierzchni gleby w obydwu tunelach. W chwili sadzenia rozsady cukinii i pomidora rośliny okrywowe tworzyły grubą warstwę świeżej ściółki, która całkowicie okrywała powierzchnię gleby, zacieniała ją i chroniła przed utratą wilgoci (fot. 3).

 

 

Fot. 3 Ściółka z roślin okrywowych w tunelu STN70 w chwili sadzenia rozsady pomidora

 

Uprawa pomidora i cukinii prowadzona była według zasad rolnictwa ekologicznego. Do nawożenia przed sadzeniem rozsady zastosowano siarczan potasu w dawce 6 kg na 100 m2, a do zasilania pogłównego roślin - obornik koński (roztwór 10%) oraz preparaty: Herbagreen (roztwór 2%) i Bioilsa w dawce 30 g na jedną roślinę. Dolistnie zasilano rośliny preparatami Natural Crop oraz Fosfokal.

W początkowym okresie wzrostu cukinii i pomidora oprócz standardowych zabiegów pielęgnacyjnych usuwano pojawiające się chwasty oraz wyrastające miejscami pędy roślin owsa i żyta (fot. 4 i 5). W uprawie cukinii częstotliwość pielenia była mała, ze względu na lepsze okrycie gleby przez ściółkę (większa biomasa) oraz szybko rozwijające się liście cukinii, które wkrótce zakryły powierzchnię gleby.

W przeprowadzonych badaniach określono biomasę roślin okrywowych, jej skład chemiczny, właściwości fizyko-chemiczne gleby oraz oceniono wielkość plonu cukinii i pomidora oraz jego cechy biometryczne.

 

 

Fot. 4 Tunel STN70, uprawa pomidora na ściółce z roślin okrywowych (peluszka, peluszka+owies)

 

Fot. 5 Tunel lekki, uprawa cukinii na ściółce z roślin okrywowych (wyka, wyka z żytem)

Wyniki

Peluszka oraz jej mieszanka z owsem w standardowym tunelu STN70 wytworzyły biomasę wynoszącą odpowiednio: 24,9 t ś.m./ha (3,07 t s.m./ha) i 30,2 t/ha (4,17 t s.m./ha) (tab. 3). Wyka oraz jej mieszanka z żytem wytworzyły większą biomasę wynoszącą odpowiednio: 44,1 t ś.m./ha (5,6 t s.m./ha) i 34,7 t ś.m./ha (4,9 t s.m./ha).

Jak wykazały wyniki przeprowadzonych badań ilość azotu całkowitego zgromadzona w biomasie wyki w czystym siewie była najwyższa i wynosiła 252 kg N/ha (tab. 3). W biomasie peluszki w czystym siewie oznaczono 155 kg N w przeliczeniu na powierzchnię uprawy wynoszącą 1 ha (fot. 6). W przypadku mieszanek wyki z żytem i peluszki z owsem ilość zgromadzonego w biomasie azotu organicznego wynosiła odpowiednio: 173 kg N i 136 kg N/ha.

 

Tab. 3 Biomasa roślin okrywowych, ilość azotu w biomasie oraz zawartość substancji organicznej w glebie po uprawie (wrzesień 2016 r.) w dwóch tunelach foliowych

Miejsce uprawy

Obiekt

Plon

św. m.

t ha-1

Plon

s. m.

t ha-1

N w biomasie

kg ha-1

% substancji organicznej

w glebie

Tunel lekki

Kontrola

-

-

-

2,1

Wyka

44

5,6

252

2,4

Wyka+żyto

35

4,9

173

2,3

Tunel STN70

Kontrola

-

-

-

2,3

Peluszka

25

3,1

155

2,7

Peluszka+owies

30

4,2

136

4,0

 

 

Fot. 6 Brodawki korzeniowe na korzeniach peluszki uprawianej w tunelu STN70

Zastosowanie roślin okrywowych istotnie zwiększało zawartość węgla organicznego w glebie oraz poprawiało strukturę gleby mierzoną jej odpornością na działanie wody (wodoodporność agregatów glebowych) (tab. 4). Szczególnie istotny wzrost odnotowano w przypadku makroagregatów (gruzełków o średnicach 4,0-2,5 mm oraz 2,5 mm-1,5 mm), których zawartość w glebie decyduje o właściwych stosunkach powietrzno-wodnych.

Struktura gleby jest ważnym czynnikiem plonotwórczym. Warunkuje jej aktywność biologiczną, reguluje właściwości wodne, powietrzne i cieplne oraz umożliwia penetrację korzeni w głąb profilu glebowego. Gruzełki glebowe zwane agregatami tworzą luźne kompleksy, które dzięki porowatej strukturze zatrzymują wodę i składniki pokarmowe, oraz zapewniają dobre natlenienie gleby. Lepiszczem, które scala cząstki mineralne w glebie są: próchnica, cząstki ilaste, śluzy bakteryjne, wydzieliny fauny glebowej oraz strzępki grzybów. W tworzeniu struktury gleby ważną rolę odgrywa także fizyczne oddziaływanie rozwijających się w glebie korzeni roślin.

 

Tab. 4. Procentowy udział poszczególnych frakcji agregatów wodoodpornych w glebie w tunelach po uprawie roślin okrywowych

 

Miejsce uprawy

Obiekt

Średnica wodoodpornych agregatów w mm

4.0-2.5

2.5-1.5

1.5-1.0

1.0-0.50

0.50-0.25

Σ 0.25-4.0

Tunel lekki

Kontrola

13,8

17,6

18,0

24,4

12,8

86,6

Wyka

29,1

13,6

13,3

19,2

13,2

88,4

Wyka+żyto

32,5

18,2

14,9

15,7

11,1

92,3

Tunel STN70

Kontrola

18,5

13,1

13,2

24,0

19,7

87,0

Peluszka

28,3

19,6

15,0

18,4

12,0

93,2

Peluszka+owies

23,4

17,5

16,4

23,3

13,2

93,8

 

 

Gleba w tunelu lekkim po uprawie wyki oraz jej mieszanki z żytem charakteryzowała się wyższym odczynem (pH 7,20 i 7,24, odpowiednio) niż gleba z obiektu kontrolnego (pH 6,70) oraz dobrą zasobnością w wapń, magnez i fosfor.

 W obiektach z zastosowaniem roślin okrywowych cukinia i pomidory rosły początkowo wolniej w porównaniu do kontroli. Zbiory cukinii rozpoczęły się 13.06. - najpierw w kontroli, a z roślin uprawianych na ściółkach kolejno 16.06 (ściółka - wyka) i 20.06. (ściółka - wyka z żytem).

 

Tabela 5.Cechy biometryczne cukinii w ekologicznej uprawie w tunelu lekkim po roślinach okrywowych

 Obiekt

Liczba liści

Liczba kwiatów żeńskich

Liczba kwiatów męskich

Plon handlowy

szt. m-2

Plon handlowy

kg m-2

Średnia masa owocu (kg)

Kontrola

13,9

7,7

6,8

26,0

8,7

0,33

Wyka

10,3

4,1

5,5

24,2

7,1

0,29

Wyka z żytem

7,6

2,8

5,1

23,4

6,4

0,27

 

Początkowo rośliny kontrolne cukinii wytworzyły większą liczbę liści i kwiatów żeńskich, co wskazywało na hamujący wpływ roślin okrywowych, szczególnie z udziałem żyta. Z czasem rośliny wyrównały się we wzroście, ale większy plon uzyskano z roślin kontrolnych, odpowiednio o 18 i 27% (tab. 5).

Zbiory pomidorów rozpoczęto 9.07 (kontrola), 13.07 (nawóz zielony peluszka) i 18.07 (nawóz zielony – peluszka z owsem). Plon owoców o średnicy >4 cm był znacznie większy w kontroli niż w obiektach z zastosowaniem roślin okrywowych. W wyniku pojawienia się chorób wirusowych plon w całym tunelu był mały i wynosił kolejno 4,60 kg na m2 (kontrola), 2,46 kg/m2 (peluszka) i 2,15 kg/m2 (peluszka z owsem). Rośliny okrywowe pobierają z gleby składniki pokarmowe, w tym azot, i powodują czasowe zubożenie gleby. Nie bez znaczenia jest też oddziaływanie allelopatyczne roślin okrywowych, szczególnie negatywnie oddziaływanie żyta na cukinię.

Stosowanie roślin okrywowych w uprawie gruntowej warzyw pod osłonami stwarza różnego rodzaju trudności związane, m.in. z konkurencją o składniki pokarmowe, niekorzystnymi oddziaływaniami roślin na siebie. Jednak bardzo obiecujące wyniki dotyczące poprawy właściwości fizyko-chemicznych gleby (dodatni bilans próchnicy, poprawa struktury gleby) w tunelach foliowych po zastosowaniu roślin okrywowych skłaniają do poszukiwania nowych rozwiązań w zakresie doboru gatunków roślin okrywowych, odpowiednich terminów wysiewu, na drodze dalszych badań. Działanie roślin okrywowych rozkłada się na lata następne i w perspektywie długofalowej przynosi niewątpliwe korzyści.

 

Iwona Domagała-Świątkiewicz, Piotr Siwek
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie