MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

Od 15 marca 2019 r. obowiązuje nowe rozporządzenie dotyczące działania „Rolnictwo ekologiczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz.U. 2019, poz. 451). Zmiany w rozporządzeniu mają  na celu ściślejsze powiązanie płatności ekologicznych z produkcją oraz uproszczenie systemu ubiegania się o płatności ekologiczne. Działanie Rolnictwo ekologiczne PROW 2014-2020 jest w dużej mierze kontynuacją Pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne w ramach Programu rolnośrodowiskowego PROW 2007-2013.  W 2015 roku rolnictwo ekologiczne zostało wyłączone z programu rolnośrodowiskowego i stało się oddzielnym działaniem PROW.  W 2019 roku mamy już piąty rok naboru wniosków w ramach PROW 2014-20 na działanie Rolnictwo Ekologiczne (RE) - pierwszy raz w 2015 r. W ramach tego działania można składać wnioski po raz pierwszy, jak i kontynuacyjne.

Warunkiem uczestnictwa w działaniu Rolnictwo ekologiczne jest posiadanie Planu działalności ekologicznej, zachowanie TUZ oraz elementów krajobrazu rolniczego nieużytkowanych rolniczo, stanowiących ostoję przyrody i mieć minimum 1 hektar użytków rolnych. Jeśli sam rolnik nie jest w stanie spełnić warunku 1 hektara użytków rolnych, to jest możliwość ubiegania się o przyznanie płatności ekologicznej w grupie rolników, z co najmniej jednym innym rolnikiem ubiegającym się o przyznanie płatności ekologicznej. Wtedy łącznie muszą mieć co najmniej 1 hektar użytków rolnych, przy czym minimalna powierzchnia zobowiązania (pakiet lub wariant) jest 10 arów, ale poszczególni rolnicy nie muszą mieć tych samych pakietów/wariantów. Płatność ekologiczna przysługuje do gruntów, które zostały zgłoszone we wniosku o płatności bezpośrednie, i są spełnione warunki przyznawania płatności bezpośredniej do tych gruntów.

Zobowiązanie jest pięcioletnie i realizujemy je od 15 marca roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pierwszej płatności ekologicznej, jeśli nawet wniosek o płatność składamy 15 maja. Zasady przyznawania płatności ekologicznej dzielą się na warunki i wymogi. Różnica jest taka, że w przypadku niespełnienia warunków w pierwszym roku realizacji zobowiązania ekologicznego, zobowiązanie nie jest podjęte, a jeżeli brak spełnienia warunku ma miejsce w drugim lub kolejnym roku, rolnik kontynuuje podjęte zobowiązanie i istnieje obowiązek zwrotu płatności za niespełniony warunek. Natomiast niespełnienie wymogów jest łagodniejsze i skutkuje  zmniejszeniem płatności, a nie ich odebraniem, np. brak planu działalności w 1 roku równa się 40% zmniejszenie płatności ekologicznej, ponieważ od 2018 roku posiadanie dokumentacji stało się wymogiem, a nie warunkiem. W tym przypadku rolnik jest zobligowany do jego sporządzenia i dostarczenia do ARiMR (kopii wymaganych stron tego planu) najpóźniej w terminie składania wniosków o przyznanie kolejnej płatności ekologicznej. Płatności są przyznawane corocznie przez okres 5 lat i mają zrekompensować w całości lub w części utracony dochód i dodatkowo poniesione koszty. Płatność ekologiczna do tego samego obszaru może być przyznana z tytułu realizacji tylko jednego zobowiązania.

Zobowiązanie ekologiczne jest realizowane na gruntach ornych, w zakresie upraw sadowniczych i na trwałych użytkach zielonych (TUZ).Na GO rolnik może dowolnie w kolejnych latach dokonywać zmiany uprawianych roślin, miejsca ich uprawy lub zmiany wariantów lub Pakietów, trzeba jedynie pilnować powierzchni uprawy. W przypadku rośliny dwuletniej, zmiana uprawianej rośliny, zmiana miejsca jej uprawy oraz zmiana wariantu lub Pakietu jest dopuszczalna po upływie dwóch lat uprawy tej rośliny. Realizując zobowiązanie na TUZ i w uprawach sadowniczych nie ma możliwości zmiany uprawianych roślin oraz miejsca ich uprawy.

W przypadku roślin sadowniczych przeniesiono niektóre gatunki – agrest (porzeczka agrest), borówka wysoka i średnia, jeżyna i porzeczka, z wariantu 4.1.1. i 10.1. (Podstawowe uprawy sadownicze) do wariantu 4.1.2. i 10.1.2. (Uprawy jagodowe). Rośliny w ramach wariantu Uprawy jagodowe wchodzą w zakres zobowiązania na GO, a więc możliwa jest zarówno zmiana miejsca ich uprawy, jak i zmiana uprawianej rośliny.

Płatność ekologiczna przyznawana jest także do nowonasadzonych plantacji drzew/krzewów, czyli plantacji nieowocujących. W tym przypadku potrzebne jest posiadanie dokumentu potwierdzającego jakość i liczbę materiału szkółkarskiego kategorii elitarny lub kategorii kwalifikowany lub materiału szkółkarskiego CAC roślin sadowniczych (wypis ze świadectwa kwalifikacji, szkółkarski dokument towarzyszący, dokument dostawcy).

Jeżeli rolnik pierwszy raz  wnioskuje o płatność w ramach pakietów 4 i 10, lub kolejny raz wnioskuje o płatność w ramach pakietów jagodowych (4.1.2.,10.1.2.) i dokonał zmiany uprawianych roślin w ramach tych pakietów na inną roślinę, która może być uprawiana w ramach tych wariantów, lub zastąpił dotychczas uprawiane rośliny nowymi roślinami tego samego gatunku lub w roku poprzednim w ramach zobowiązania na GO były uprawiane rośliny inne niż uprawy jagodowe (objęte płatnością  w ramach wariantów 4.1.2.,10.1.2.), np. truskawka- pszenica-truskawka. Rolnik składa do ARiMR nie później niż do dnia 10 czerwca 2019 roku OŚWIADCZENIE o rodzaju uprawianych na danej działce rolnej drzew i krzewów.

Nowonasadzone plantacje drzew/krzewów, powinny być nasadzone przed upływem 25 dni od dnia, w którym upływa termin składania wniosków o płatności bezpośrednie (było do dnia złożenia wniosku o przyznanie płatności).

Od 2018 roku rolnik może realizować jednocześnie więcej niż jedno zobowiązanie ekologiczne, jeżeli zostały podjęte w różnych latach, a gdy kontynuuje realizację takiego samego zobowiązania ekologicznego podjętego przez innego rolnika, to może je realizować, mimo że zostały podjęte w tym samym roku. Zobowiązania te mogą być podjęte w każdym roku, a nie jak wcześniej w drugim i trzecim roku, i dotyczyły wyłącznie TUZ-ów. Przykładowo, jeśli np. rolnik dokupił grunty, to może podjąć kolejne zobowiązanie takie same jakie już realizuje lub inne. Zobowiązanie tego samego rodzaju, to oddzielne zobowiązania, każde trwa 5 lat i wszystkie wymogi i warunki muszą być spełnione oddzielne dla każdego z nich (poza warunkiem posiadania zwierząt w Pakiecie 5. i 11. Uprawy paszowe na GO) oraz 6. i 12 (TUZ)).

W przypadku gdy rolnik podejmuje zobowiązanie ekologiczne (przystępuje do działania), zmienia realizowane pakiety lub warianty w  ramach kontynuowanego  zobowiązania ekologicznego (str. 3) lub podejmuje/dodaje nowe zobowiązanieekologiczne – innego lub takiego samego rodzaju, w terminie do 15 lipca roku, w którym nastąpiły te zmiany, składa kopie 1, 3, i 4 strony Planu działalności ekologicznej. Tzw. 4. strona planu działalności ekologicznej zawiera wykaz działek rolnych z realizowanym zobowiązaniem i latami jego realizacji w gospodarstwie rolnym, co ma służyć jednoznacznej identyfikacji zobowiązań na danych działkach.

Zobowiązanie ekologiczne w zakresie wielkości obszaru oraz miejsca realizacji zobowiązania w trakcie jego realizacji nie podlega zmianie. Płatność ekologiczna jest przyznawana do wszystkich pakietów, jeśli rolnik prowadzi produkcję zgodnie z przepisami o rolnictwie ekologicznym, co jest potwierdzone informacjami zawartymi w wykazie z Jednostki certyfikującej rolnictwo ekologiczne. W przypadku wariantu 10.1.1. Podstawowe uprawy sadownicze po okresie konwersji i 10.2. Ekstensywne uprawy sadownicze po okresie konwersji, rolnik w pierwszym roku realizacji zobowiązania składa oświadczenie o utrzymaniu minimalnej obsady drzew przez okres dwóch lat po jego zakończeniu.

W przypadku Pakietu 5 i 11 (Uprawy paszowe) oraz 6. i 12. (Trwałe użytki zielone) warunkiem przyznania płatności ekologicznej jest posiadanie zwierząt wymienionych w załączniku nr 5 do rozporządzenia. Nie ma już podziału zwierząt na ekologiczne i nieekologiczne oraz ujednolicono termin ich przetrzymywania (inne były okresy przetrzymywania zwierząt ekologicznych i nieekologicznych). W tej chwili wszystkie zwierzęta podlegające obowiązkowi identyfikacji i rejestracji, tj. bydło, owce, kozy i konie, niezależnie od systemu w jakim są utrzymywane,  mają jeden termin od 15 marca – 30 września roku złożenia wniosku. Wyjątkiem są świnie, 16 października roku poprzedzającego rok złożenia wniosku – 15 października roku złożenia wniosku. W przypadku zwierząt nieoznakowanych od „kontroli do kontroli” jednostki certyfikującej (JC). W ramach pakietów paszowych płatność jest przyznawana do powierzchni nie większej niż liczba zwierząt przeliczona na DJP podzielona przez współczynnik 0,3/0,5, czyli do takiej powierzchni do jakiej „wystarczy” rolnikowi zwierząt, ale zobowiązanie obejmuje wszystkie grunty zadeklarowane w ramach tych pakietów,  również te do których nie została przyznana płatność ze względu na to, że na tę powierzchnię „nie wystarczyło” rolnikowi zwierząt.

Od 2019 roku, dla ściślejszego powiązania płatności ekologicznej z produkcją zwierzęcą, zostaje podwyższona wymagana obsada zwierząt w ramach Pakietów paszowych i tych realizowanych na Trwałych użytkach zielonych z 0,3 do 0,5 DJP/ha, ale tylko dla nowych beneficjentów działania. W związku z tym mamy podział na „nowego beneficjenta” i „starego beneficjenta”. Każdy rolnik, który podjął zobowiązanie przed 15 marca 2019 roku jest starym rolnikiem, nawet jak dodaje nowe zobowiązanie ekologiczne, obowiązuje go współczynnik 0,3 DJP. Nowy beneficjent, czyli rolnik realizujący zobowiązanie podjęte po 15 marca 2019 roku. W przypadku płatności do Trwałych użytków zielonych, obsadę zwierząt liczy się do wszystkich TUZ-ów w gospodarstwie, a nie tylko do powierzchni na których deklarujemy pakiet.

 Zmieniły się również przepisy w zakresie sposobu deklarowania działek rolnych objętych zobowiązaniem ekologicznym. Od 2019 roku jest obowiązek deklarowania rośliny uprawnej na każdej działce rolnej deklarowanej do płatności ekologicznej. Dotychczas we wniosku o przyznanie płatności deklarowano jedynie powierzchnię działek rolnych ze wskazaniem realizowanych na tych działkach pakietów lub wariantów, bez wskazywania roślin uprawianych na danej działce (z wyjątkami, np. uprawy sadownicze, rośliny na zielony nawóz czy rośliny dwuletnie). Wprowadzono też możliwość deklarowania tzw. „uprawy wielogatunkowej” w ramach każdego z wariantów/pakietów. Dotychczas była taka możliwość tylko w uprawach sadowniczych dla roślin w ramach tego samego wariantu lub w ramach różnych wariantów - dla wariantów 4.1.1, 4.2. i 10.1.1, 10.2. (Podstawowe uprawy sadownicze w okresie konwersji i po okresie konwersji i Ekstensywne uprawy sadownicze w okresie konwersji i po okresie konwersji) oraz dla wariantów 4.1.2. i 10.1.2. (Uprawy jagodowe w okresie konwersji i po okresie konwersji). Obsada roślin sadowniczych jest ustalana proporcjonalnie do udziału poszczególnych gatunków w danej uprawie wielogatunkowej.

Uprawę wielogatunkową stanowią co najmniej  dwie uprawy różnych roślin w ramach danego pakietu, pod warunkiem, że zajmują łącznie zwarty obszar (muszą do siebie przylegać) o powierzchni co najmniej 0,1 ha. Uprawa wielogatunkowa nie dotyczy wszystkich upraw. W ramach  uprawy wielogatunkowej nie należy deklarować: uprawy roślin na materiał siewny, uprawy konopi włóknistych, uprawy ostropestu plamistego, uprawy roślin dwuletnich, upraw roślin bobowatych grubonasiennych, gorczycy białej lub gryki zwyczajnej, uprawy bobowatych drobnonasiennych, traw lub mieszanek uprawianych na nawóz zielony oraz mieszanki wieloletnich traw z bobowatymi drobnonasiennymi w ramach pakietu paszowego.

Rolnik ma możliwość wykorzystania roślin bobowatych grubonasiennych, gorczycy białej, a od 2019 także gryki zwyczajnej w ramach pakietu 1. i 7. na nawóz zielony bez spełnienia wymogu wytworzenia produktu rolnictwa  ekologicznego, ale tylko raz w okresie trwania zobowiązania na danej działce rolnej. Płatność w takim przypadku jest przyznawana wg stawek dla pakietów paszowych. Jest też możliwość wykorzystania roślin bobowatych drobnonasiennych, traw lub ich mieszanek na nawóz zielony w ramach pakietów 5. i 11. (Paszowe) na nawóz zielony, bez posiadania zwierząt, ale tylko raz na danej działce w okresie trwania  zobowiązania. Rolnik ma możliwość zastosowania dodatkowej
 2–letniej praktyki na danej działce rolnej deklarowanej w ramach Pakietu 5 i Pakietu 11, bez spełnienia warunku posiadania zwierząt, w przypadku gdy uprawiane wieloletnie rośliny bobowate drobnonasienne, wieloletnie trawy lub ich mieszanki przeznaczy w drugim roku na zielony nawóz, ale tylko dwa razy (przez dwa lata) na danej działce w okresie trwania  zobowiązania może deklarować rośliny dwuletnie na przyoranie. W tym 2- letnim okresie, w pierwszym roku uprawy rolnik  ma obowiązek skoszenia i usunięcia zbioru, a w 2 roku zaorania uprawy. Powierzchnia upraw roślin przeznaczonych na nawóz zielony w ramach pakietów 1, 5, 7 i 11, w danym roku nie może być większa niż 25%  wielkości obszaru objętego zobowiązaniem ekologicznym na gruntach ornych.

Od 2019 roku uprawa ostropestu plamistego przeniesiona została Pakietu 3. i 9. (Uprawy zielarskie) do Pakietu 1. i 7. (Uprawy rolnicze) i tym samym obniżono stawki płatności za tę uprawę z 1325 zł/ha do 966/792 zł/ha. Dla pakietów sadowniczych 4. i 10.  zniesiono obowiązek posiadania dokumentu potwierdzającego jakość i liczbę materiału szkółkarskiego w przypadku uprawy drzew i krzewów zgłoszonych do zobowiązania jako nieowocujące, od roku w którym wymagane jest wytworzenie produktu.

Wspólnym wymogiem dla wszystkich Pakietów jest co najmniej 30 %  zbioru uzyskanego z każdej uprawy lub roślin każdego gatunku jest przeznaczone do przetwórstwa lub przekazania do innych gospodarstw, lub sprzedaży. Weryfikacja wytworzenia produktu dotyczyć będzie gatunku rośliny uprawianej na danej działce rolnej, a w przypadku uprawy wielogatunkowej każdego gatunku roślin wchodzącego w skład takiej uprawy. Niespełnienie wymogu wytworzenia produktu skutkować będzie zmniejszeniem płatności ekologicznej z zastosowaniem iloczynu współczynnika dotkliwości i trwałości na poziomie 100 %. W przypadku upraw wielogatunkowych, sankcja będzie ustalana proporcjonalnie do liczby gatunków roślin uprawianych na tej działce, a nie do obszaru, np. przy podaniu 4 gatunków roślin w ramach danego pakietu i nie wytworzeniu produktu z 1 z tych 4 gatunków, sankcja będzie dotyczyła ¼  należnej płatności za daną działkę rolną. Zmniejszenie płatności ekologicznej będzie nie tylko stwierdzeniu niewytworzenia produktu z jednego lub kilku gatunków roślin tworzących uprawę wielogatunkową, ale również w przypadku, gdy zadeklarujemy „złą” uprawę wielogatunkową. Weryfikowane będzie także odpowiednie przeznaczenie zbioru. Dotyczy to każdej uprawy/gatunku, także uprawy wielogatunkowej.

Dla Pakietu 4. i Pakietu 10. w przypadku drzew i krzewów nowonasadzonych, wytworzenie produktu rolnictwa ekologicznego będzie weryfikowane: dlamaliny, truskawki, poziomki i borówki bruszwicy - od drugiego roku od nasadzenia; gruszy domowej, derenia jadalnego ,rokitnika zwyczajnego, pigwy pospolitej, pigwowca japońskiego, róży dzikiej, róży jabłkowatej i róży pomarszczonej – od czwartego roku od ich nasadzenia. Dla pozostałych  gatunków roślin sadowniczych objętych wsparciem wytworzenie produktu nie będzie weryfikowane w pierwszych dwóch latach od ich nasadzenia, ponieważ wytworzenie tego produktu dla tych gatunków jest wymagane od trzeciego roku.

Józef Rusnak, dn. 28.03.2019 r.